Znaną rośliną fitoterapeutyczną, o właściwościach ochronnych dla komórek wątrobowych jest karczoch zwyczajny (Cynara scolymus). Karczoch zwyczajny należy do najstarszych znanych ludziom warzyw.
Rysunki tej rośliny są widoczne na egipskich płaskorzeźbach. Został opisany przez Teofrasta (372 – 287 p.n.e.) pod nazwą Pternix oraz wymieniony jest w słynnym edykcie Dioklecjana (245 – 313 p.n.e.). Warzywo pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, stanowiąc uprawną odmianę rosnącego tam karczocha dzikiego (Cynara cardunculus L.), zwanego też kardem albo karczochem ostowym.
Biologia rośliny
Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) jest rośliną wieloletnią z rodziny złożonych (Compositae), której wysokość dochodzi do 2 metrów. Karczoch pokrojem przypomina oset (fot. 2). Ma grubą owłosioną łodygę. Jego duże pierzastosieczne liście tworzą tuż przy ziemi gęstą rozetę. Liście na łodygach są znacznie mniejsze i węższe. Liczne niebiesko-purpurowe kwiaty zakwitają w dużych, głowiastych koszykach o jadalnym, zmięśniałym dnie kwiatowym. Owocem jest długa, szarobrunatna niełupka opatrzona puchem kielichowym.
Surowiec leczniczy
Dla potrzeb lecznictwa zbiera się liście oraz ziele i w stanie świeżym przerabia na wyciągi płynne lub suche, przeznaczone do produkcji specyfików farmaceutycznych. Surowiec ten ma intensywnie gorzki smak. Głównymi związkami czynnymi liści karczochów są: aktywne biologicznie pochodne kwasów polifenolowych, zwłaszcza kawoilochinowego jak cynaryna, występująca w ilości do 0,02%, fenokwasy: kawowy i chlorogenowy, pektyny, flawonoidy (luteolina), triterpeny, sole mineralne.
Działanie ekstraktu
Ekstrakt z roślin karczochów wpływa osłaniająco i hepatoprotekcyjnie na komórki wątrobowe, ogranicza biosyntezę cholesterolu oraz lipidów, hamuje utlenianie lipoprotein LDL, działa żółciopędnie, łagodzi dolegliwości żołądkowo-jelitowe wspomaga wydalanie nadmiaru wody w tkankach, prawdopodobnie jest afrodyzjakiem. Wiele badań potwierdza, że połączenie wyciągów z karczochów i owoców ostropestu ma korzystne działanie antyhepatotoksyczne oraz korzystnie wpływa na gospodarkę lipidową.